Minggu, 30 Oktober 2022

MATERI ORTI BALI



MATERI ORTI BALI

1. PAMITEGES 

Yéning rerehang ring artos kruna orti, gatra, warta, berita mawit saking

kruna pasang pageh saking pengaruh basa sansekerta, saking kruna “ Vrit” sane madué piteges,

kahanan ”kejadian”, saha yéning selehin ring basa Inggris orti, gatra, warta, utawi berita punika

punika kabaos “Write” sane mateges nyurat utawi nulis. Salanturnyané, yéning selehin ring kamus

besar bahasa Indonesia, kruna “Berita” pitegesnyané inggih punika laporan mengenai kejadian

atau peristiwa yang hangat. Saking makudang-kudang pengertian orti punika, dadosnyané

kapamitegesin indik orti, gatra, warta, utawi berita dados saluiring ”gatra” sane kapireng, kawacen sané madué tetuek mangda sang miragiang wikan ring indik dagingnyané.

Ri antukan mangkin sampun sadia piranti penunjang sané marupa téknologi

modéren saking media cetak miwah media elektronik, minakadiné sané ngranjing pinaka piranti

media cetak inggih punika sakadi: koran, majalah, pamflet, buku, miwah sané siosan, piranti

téknologi sané marupa media elektronik sakadi : Radio, Televisi, miwah Internet.

2.Unsur-unsur Sané nyangkepin indik Orti

Ring sajeroning orti, wénten unsur-unsur orti sané prasida nyangképin indik kawéntenan

daging orti punika, sané ketah kabaosin 5 W, luiré :

−− What (napi sané wénten ring sajeroning kawéntenan ”peristiwa”)

−− When (ri kapan kawéntenané punika ?

−− Who (sira sané nyarengin ring sajeroning kawéntenan punika?)

−− Why (napi makawinan kawentenan punika metu?)

−− Where (ring dija genah kawéntenan punika?)

−− How (sapunapi kawéntenané?)

3. CONTO ORTI/BERITA

Nglawang

Ri kala ngrauhin rahina suci Galungan lan Kuningan,

manah I Kadék Suambara Putra (9) setata liang. Boya sangkaning

kaicénin jinah hari raya, sakéwanten sangkaning

sida mapupul sareng timpal-timpalnyané nglawang ngiterin

désa-désa. Timpal-timpal sampun mapupul, Kadék

Suambara ngawitin nglawang. Masolah bungah nganutin

tetabuhan, nong nong kling, sinambi makedékan, sinambi

saling suirin. Bagia karasayang, kadirasa wareg tan paneda,

yadiastun busan-busan panes nyentak, busan-busan sabeh.

Sekaa nglawang sané makasami kantun alit-alit punika

raris ngrauhin sakancan umah, jero miwah puri sané wénten ring wewengkon Tabanan Kelodan

(Bongan, Wanasara, Pejatén, Bedha, Yéh Gangga, Cengolo, Katimemes, Penarukan, Kelating).

Para panglingsiré miwah para janané siosan sané nyaksi tetingkah alit-alité punika taler rumasa

seneng tur liang. Pinaka cihna rasa liang, soang-soang krama sané karauhin raris ngicén jinah.

Wénten sané ngicén limang tali rupiah, wénten dasang tali rupiah ngantos duang dasa rupiah. Alit-

alité raris sayan-sayan liang. Sasampun wusan nglawang, jinah sané kapolihang lantas kapeték

ri sampun mapupul ngantos akéhnyané sia dasa tali utawi satus tali. Jinah punika kaedum anggén

bekel Galungan lan Kuningan.

“Ngupah barong ri kala alit-alité nglawang kaprecayin sida ngrauhang sakancan rejeki lan

karahayuan,” baos Ida Ayu Putu Sri Utami (49), silih tunggil krama saking Désa Kelating, Kerambitan.

Kasuksman nglawang wantah nyomia sahananing buta kala ring genahnyané. Pangaptiné

mangda buta kalané punika nénten malih ngrubéda, ngusak-asik jagat manusané. Sakadi

wastannyané, nglawang kacihnayang antuk sesolahan tari wali barong ngiterin désa tur nglintangin

soang-soang lawang utawi kori umah soang-soang krama

désa. “Nglawang taler ngraketang pasametonan saking

sekaa-sekaa barong puniki,” tutur Kadék Suambara. (POS Bali).


Sumber: Buku Udiana Sastra : Disdikpora Provinsi Bali

Tidak ada komentar:

Posting Komentar

TEMBANG PUPUH MACEPAT PSP 2024

  ·          Tembang Wajib Putri (Pupuh Semarandana)   Singgih Ratu Sang Hyang Widhi. Gung Aksama Iwang Tityang. Asung Paduka Manont...