Kamis, 21 November 2019

TATA CARA NYURAT/NULIS LONTAR



TATA CARA NYURAT LONTAR
Uger-uger Aksara Bali pinaka sepat siku-siku ri kalaning iraga jagi nyurat Aksara Bali ring daun lontar. Tradisi nyurat lontar sampun saking nguni katami saking para panglingsir ring Bali.
Sadurung parikrama nyurat lontar kalaksanayang kadulurin antuk nyiagayang piranti sekadi pangrupak, dulang, tingkih, potlot, pengaris,
Daun lontar madue ukuran sane matiosan manut kawigunan taler madue kalih sisi sane dados kasurat. Sisi lontar punika kaparinama sisi lontar A miwah sisi lontar B.

1.        Daun lontar sane sampun sayaga kaanggen nyurat. Ukurannyane manut ring kahyun soang-soang utawi akehnyane sasuratan sane pacang kasalin.
2.        Pangrupak inggih punika lemat sane madue rai kakalih nenten sakadi rain lemat sane ketahnye kaanggen majejahitan. Pangrupak kawigunannya pateh sakadi pulpen utawi pensil.
3.        Pensil miwah garisan sane kaanggen ngarya garis pinggir ring sisi tengen utawi kiwa tigang bolong sane wenten ring lontar, kirang langkung 0,5 cm.
4.        Rikalaning ngarya garis pinggir (lanturang no. 3 ring luhur), sane patut kauratiang inggih punika bolong lontar sane magenah ring kebot (A) nuju bolong tengah (B) tur jarak bolong (B) ka bolong (C). Jarak bolong A ka B punika bawakan yening bandingang ring bolong B ka C, nika awinan nyurat lontar kakawitin saking bolong kiwa (A).
5.        Yaning sampun, wawu kalaksanayang nyurat antuk pamahbah sasuratan sane kakawitin panti ( <)  ) utawi pamada (>  ) sane kalanturang ngangge Mulastawa inggih punika “Om Awighnamastu” salanturnyanya katutup malih ngangge pamahbah, conto : >þÁwifÂmsÓ¡>
6.        Rikalaning nyurat, lontar kagambel antuk tangan sane kiwa. Lontar sane kagambel punika akehnyane lebih saking asiki. Nyurat lontar nenten pisan dados sakadi nyurat ring buku tulis (neplek ring meja), nanging tangan sane ngambel lontar punika kaaledin antuk lungka-lungka (kasur alit).
NB :  Lontar sane puput kasurat sangkaning nyurat neplek ring meja punika kawastanin lontar tulah sane nenten dados kawacen napi malih kaentungang. Lontar sane sasuratannyane kakawitin saking bolong C (dawanan) taler kawastanin lontar tulah. Lontar tulah punika kabangayang manten mangda rusak preragan.
7.        Dulang utawi meja sane kaanggen aled ri kala nyurat.
8.        Panyangihan sane marupa sakadi batu sane ketah kaanggen nyangihin pangrupak utawi lemat sane sampun puntul. Yening mangkin, sane becik kaanggen nyangih pangrupak inggih punika amplas besi sane alus antuk nomer kodenyane 1000.
9.        Ri kala nyurat, tata cara sasuratannyane ngangge pasang jajar sambung nenten jajar palas. Jajar sambung inggih punika kruna-kruna sane kasurat dados lengkara kasurat saling kasambungin nenten wenten spasinnyane.
10.    Nyurat lontar punika kakawitin saking baris kaping kalih sane kakawitin saking bolong A ngantos bolong C, kenten malih baris kaping 2,3, miwah 4. Baris kapertama utawi baris pinih luur punika kaanggen genah pangangge suara utawi tengenan. Yening lembaran kapertama sampun telas kasuratin, lontar kabadingang saking sor ka luur nenten dados saking tengen ka kiwa.
11.    Sane pacang nyalin ring lontar mangda uning pisan ring pasang aksara Bali mangda nenten wenten kaiwangan tatujon daging lontare punika. Makeh kruna-krunane sane ucapannyane pateh nanging sasuratannyane matiosan teler pangartosnyane matiosan.
12.    Wangun aksara Bali sane kasurat mangda mamatan titiran utawi ngawindhu. Ageng aksarane taler spasinnyane mangda pateh. Yening iwang ri kala nyurat, sampunang aksara punika kaurek utawi kacoret. Aksara sane iwang punika kapademang antuk nagingin ulu ( u ) miwah suku ( i...).
13.    Yening sampun puput nyurat wawu kaitemang nganggen tingkih, buah nagasari nasak sane manyayah, buah jarak sane nasak di punya, utawi mangsi. Ri kala ngitemang puniki kawastanin nyipat sastra.
14.    Siapkan benang kemong kurang lebih panjangnya kirang langkung 40-50 cm sane kaanggen ngiket lontar sane sampun puput kasurat taler tapes lontar sane kaanggen ngapit lontare mangda tetet leser tur nenten lembab. Ketahnyane lontar sane megenah sane luur tur pinih sor gelis keni jamur utawi keset. Ring kalih muncuk benang kadagingin jinah kepeng asiki-asiki anggen ngancing cakepan lontare wus punika simpen ring keropak lontar mangda awet.
15.    Patut taler kaelingang inggih punika indik ceciren sakadi lelintihan lontar sane kasalin, duk napi puput kasurat miwah indik pangawinnyane, conto :
Puput sinurat duk rahina Buda Kliwon Pagerwesi, Rah 9 tenggek 9, tanggal 17 Januari 2006, kasurat antuk I Nyoman Sastra maguna, Banjar Dajan Peken Desa Singapanjaron, Kecamatan Kubu Tambahan Buleleng. Turunan lontar puniki wit druen Gedong Kirtya Singaraja, nomor keropak 761.
NB :
a.    Sebelum mulai nyurat ring lontar, uncarang mantra :  “Om Awignamastu Namo sidham, Om Dewa tumurun anulis, Hyang tinulis ya namah swaha”
b.    Yening pacang ngwacen lontar, sadurung ngambil lontar saking keropak utawi genah sane tiosan patut nguncarang mantra : “ Om, Ganda Indra ya namah swaha”
c.    Malinggih ri kala pacang ngwacen, uncarang mantra : Om, Sudamala ya namah swaha”
d.   Nglepas benang pangiket, uncarang mantra : “ Om, ya namah swaha”
e.    Mungkak cakepan lontar, mantra : “ Om Saraswati yang namah swaha.” “Om, patra linepas, linepasaken sangka titiswa ring iti sudamala yang namah swaha.”
f.     Ngwacen lontar, mantra : “ Om, wali Hyang Saraswati ya namah swaha.”
g.    Ngwacen aksara lontar, mantra : “ Om, Wali Hyang Saraswati ya namah swaha.”
h.    Mungkak halaman lontar, mantra : “ Om, Brahma Adi Rudra dewa swara sroti rama darsia Saraswati.”
i.      Ngiket malih lontar yening sampun puput ngwacen, mantranya : “ Om, sa ba ta a i nama swaha.”
j.      Yening pacang makar utawi ngutang lontar sane sampun rusak, mantra : “ Om sastra weruh ulun mulanta nguni nguni duhkita anaring swarga Dewi Saraswati dewi tan kita. Om namah swaha.”
##ipil-ipil saking makudang-kudang sumber.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar

TEMBANG PUPUH MACEPAT PSP 2024

  ·          Tembang Wajib Putri (Pupuh Semarandana)   Singgih Ratu Sang Hyang Widhi. Gung Aksama Iwang Tityang. Asung Paduka Manont...